एकाइ – तीन
पाठ-२:-समस्या समाधान
अभ्यास
(क) समस्या भनेको के हो ?
उत्तरः बुझाई वा विचार ग्रहणमा कठिनाई परेको अवस्था समस्या हो । मानिसको उमेर, खोजको अवस्था, काम गर्ने ठाउँको वातावरण, अनुभव जस्ता कुराले कुनै विषयलाई समस्या ठान्ने वा नठान्ने कुरा निर्धारण गर्छ ।
(ख) समस्या कसरी पहिचान गरिन्छ ?
उत्तरः समस्या के हो, कसरी सिर्जना भयो र किन भयो भन्ने प्रश्नको उत्तर खोजी समस्याको पहिचान गरिन्छ।समस्या पहिचान समस्या समाधानको पहिलो र महत्वपूर्ण चरण हो । यस चरणमा हामीले समस्याको जदासम्मै गएर मूल कारण पहिचान गर्न सक्नु पर्दछ । समस्या पहिचानका लागि हामीले यस्ता कार्यहरू अपनाउन सक्छौ :
• सक्रिय सुनाइ
• समस्या विश्लेषण
• समाधानको खोज
• सञ्चार
• स्वनिर्णय
• सामूहिक भावना
• सिर्जनात्मकता
• कार्यदक्षता
(ग) समस्या समाधानका मुख्य चरण के के हुन् ?
उत्तरः समस्याको पहिचानपछि समस्याको समाधानको चरण सुरु हुन्छ। समस्या समाधान गर्न समस्याको विश्लेषण गरिन्छ । समस्याको विश्लेषणका लागि समस्याको कारण पहिचान गर्नुपर्छ । यस्तै तर्क गरेर पनि समस्या समाधान गर्न सकिन्छ । समस्या समाधानका अनेकौँ विकल्प पत्ता लगाई उपयुक्त विकल्पको औचित्य पुष्टि गरेर पनि समस्या समाधान गर्न सकिन्छ। कहिलेकाहीं समस्यालाई सिर्जनात्मक कार्यमा परिणत गर्न सकिन्छ । समस्या समाधानका लागि सकारात्मक सोच आवश्यक पर्छ ।
समस्या समाधानका निम्नलिखित चरणहरु रहेका छन्ः
• समस्या पहिचान र परिभाषा
• परिकल्पना
• परिकल्पना
• तथ्य सङ्कलन
• विश्लेषण
•निष्कर्ष
समस्या समाधानको निष्कर्षको प्रयोग
(घ) समस्याको निष्कर्ष कसरी निकालिन्छ ?
उत्तरः समस्याको कारण समस्या समाधानका लागि चयन गरिएको विकल्प र सो विकल्पसंग सम्बन्धित तथ्यका आधारमा समस्या समाधानको निष्कर्ष निकालिन्छ।