एकाइ तीन
पाठ 8 हाम्रो सामाजिक दायित्व
अभ्यास
१. जेष्ठ नागरिकको महत्त्व कुनै चार बुँदामा उल्लेख गर्नुहोस् ।
उत्तर : जेष्ठ नागरिकको महत्त्वलाई निम्न बुँदाका माध्यमबाट स्पष्ट पार्न सकिन्छ :-
(क) एक समुदायको संरचना गर्ने व्यक्ति
(ख) सामाजिक और सांस्कृतिक ज्ञान, मूल्य मान्यता, और परंपराओं के रखवाला
(ग) अपूर्व अनुभव और ज्ञान का भंडारण करता है
(घ) सच्चे मूल्यों की ओर दिशा प्रदर्शित करने वाले मार्गदर्शक है।
२. “जेष्ठ नागरिक हाम्रा पथप्रदर्शक, संस्कृति, मूल्यमान्यता र परम्पराका स्रोत हुन् ।” यस भनाइलाई तर्कसहित पुष्टि गरौं।” ।
उत्तर: जेष्ठ नागरिकहरूले आफ्नो जीवनमा प्रशस्त उतार चढाव भोगेका हुन्छन् । त्यही उतार चढाव र भोगाइका कारण जेष्ठ नागरिकहरूमा अथाह अनुभव र ज्ञानको भण्डार रहेको हुन्छ । तसर्थ उहाँहरू हाम्रा असल पथ प्रदर्शक हुन् । हामीलाई सधैं सत्मार्गमा लाग्न प्रेरित गर्ने प्रेरक पनि हुन् जेष्ठ नागरिकहरू । समाज निर्माणमा उहाँहरूको ठुलो योगदान रहेको छ । आज हामीले जुन सांस्कृतिक गौरव प्राप्त गरेका छौं त्यो उहाँहरूकै योगदान हो । संस्कृतिको स्रोत, पुस्तान्तरण र हस्तान्तरणको माध्यम जेष्ठ नागरिक नै हुन् । सांस्कृतिक ज्ञान, मूल्य मान्यता र परम्पराका धरोहरका रूपमा जेष्ठ नागरिक रहेका छन् ।
३. असहाय र अपाङ्गता भएका व्यक्तिको सुविधा र संरक्षणका लागि भएका कानुनी व्यवस्थाहरू के के छन्, उल्लेख गर्नुहोस् ।
उत्तर : असहाय र अपाङ्गता भएका व्यक्तिको सुविधा र संरक्षणका लागि भएका कानूनी व्यवस्थाहरू:-
(क) संविधान २०७२ मा उल्लेख गरिएको छ, जसमा वृद्ध, अपाङ्ग, अशक्त, र असहाय नागरिकलाई कानूनमा व्यवस्था भएपछि सामाजिक सुरक्षा सम्बन्धितका हक पनि प्रदान गर्ने प्रावधान छ।
(ख) राज्यका नीतिहरूमा असहाय, वृद्ध, अपाड्ग, अशक्तको संरक्षण र उन्नतिका लागि सामाजिक सुरक्षाको विशेष व्यवस्था गर्ने नीति अवलम्बन गर्ने उल्लेख गरिएको छ ।
(ग) अपाङ्ग व्यक्तिहरूको लागि, राज्यको प्रमुख प्रवाहमा पार्टिशन गर्न र राज्यका सबै संगठनहरूमा आरक्षणको प्रावधान छ।
(घ) सार्वजनिक स्थलमा अपाङ्ग मित्रता वातावरण प्राथमिक बनाउँदै विशेष संरक्षण प्राथमिक गर्ने प्रयास गरिएको छ।
४. अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई दया माया होइन, अवसर प्रदान गर्नुपर्छ, किन ?
उत्तर : दया मायाले मात्र अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको समस्या दीर्घकालीन रूपमा समाधान गर्न सकिँदैन । उनीहरूका समस्या समाधान गरी दिगो रूपमा सम्मानजनक ढङ्गबाट रहन सक्ने अवस्थाको सिर्जना हुनु जरुरी छ । त्यसका लागि उनीहरूको क्षमता पहिचान गर्ने र क्षमताअनुरूपको रोजगारी तथा स्वरोजगारीको व्यवस्था गर्न सकेका मात्र उनीहरूप्रतिको दृष्टिकोण बदलिन्छ । अपाङ्गता भएका व्यक्तिले पनि गर्न सक्छन् भन्ने तथ्य सबैले बोध गर्छन् ।
तसर्व अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई आत्मनिर्भर बनाई सम्मानजनक रूपमा जिउने अवसर प्रदान गर्न दया माया मात्र पर्याप्त हुँदैन, अवसर प्रदान गर्नुपर्छ । राज्यले अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई शिक्षाको अवसर दिएको छ । अन्य क्षेत्रमा अवसर दिएको छ । तसर्थ उनीहरूलाई आत्मनिर्भर र सम्मानको जीवन व्यतीत गर्ने अवस्थाको सिर्जना भएको छ ।
